1. Đại cương
Đầu trên xương đùi được chia thành 4 vùng, bao gồm: Chỏm xương đùi, cổ xương đùi, vùng mấu chuyển và vùng dưới mấu chuyển. Gãy mấu chuyển xương đùi là chấn thương có đường gãy nằm trong vùng mấu chuyển của đầu trên xương đùi.
- Gãy liên mấu chuyển xương đùi là loại gãy xương khá phổ biến chiếm 55% trong trong các loại gãy xương đầu trên xương đùi. Bệnh có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng hay gặp nhất là ở những người cao tuổi (trên 60 tuổi), ở phụ nữ gặp cao gấp 2-3 lần nam giới.
- Nguyên nhân gãy xương ở những người cao tuổi chủ yếu do tai nạn sinh hoạt mà hay gặp nhất trượt chân ngã đập háng xuống sàn nhà, nhà tắm...
- Trở lại về giải phẫu, khớp háng là khớp chỏm cầu được tạo nên bởi ổ cối thuộc xương chậu và chỏm xương đùi. Vùng cổ xương đùi có cấu trúc được tạo nên bởi hệ thống 2 bè xương khác nhau, hệ thống bè quạt ở cổ chỏm và hệ thống cung nhọn ở vùng mấu chuyển, giữa 2 hệ thống này là điểm yếu ở cổ xương đùi – tam giác Ward. Khi một lực tác động đủ lớn để gây ra đường gãy tại đây thì xu hướng của ổ gãy và lực truyền tải của cơ thể sẽ đi theo các bè xương và có thể gây nên gãy liên mấu chuyển hoặc gãy cổ xương đùi. Khác với gãy cổ xương đùi, gãy LMC là 1 loại gãy ngoài bao khớp và vùng LMC là vùng giàu mạch máu nuôi dưỡng hơn tạo cơ hội cho sự liền xương nhanh hơn là gãy cổ xương đùi và ít gây nên biến chứng hoại tử chỏm.
2. Dấu hiệu nhận biết:
Khi bị gãy xương liên mấu chuyển xương đùi bệnh nhân không tự đứng dậy được, vận động háng rất đau, chân bên gãy sẽ ngắn hơn chân bên lành, bàn chân đổ xoay ngoài sát mặt giường.
3. Phân loại AO
Các tác giả AO chia liên mấu chuyển xương đùi thành 3 nhóm chính A1 – A2 – A3; trong mỗi nhóm chính lại có 3 tiểu nhóm: A1.1; A1.2; A1.3;…
- Loại A1: Loại gãy đơn giản có một đường gãy chạy từ mấu chuyển lớn đến vỏ xương bên trong gồm 3 dạng sau:
- A1 – 1: Đường gãy nền cổ mấu chuyển.
- A1 – 2: Đường gãy liên mấu chuyển
- A1 – 3: Đường gãy dưới mấu chuyển bé.
- Loại A2: Loại gãy mấu chuyển có nhiều mảnh rời hướng đường gãy được xác định giống loại A1 nhưng vỏ thân xương bên trong gãy thành 3 mức.
- A2 – 1: Gãy có một mảnh rời.
- A2 – 2: Gãy có 2 mảnh rời.
- A2 – 3: Gãy có nhiều hơn 2 mảnh rời.
- Loại A3: Đường gãy chạy từ vỏ thân xương đùi ngay dưới mấu chuyển lớn chạy vào trong mấu chuyển bé, nếu đường gãy bên ngoài bắt đầu từ dưới mấu chuyển lớn kết thúc bên trong trên mấu chuyển bé thì loại gãy này cũng được xếp vào nhóm A3 (đường gãy chéo ngược)
- A3 – 1: Đường gãy đơn giản (chéo, chếch lên)
- A3 – 2: Đường gãy đơn giản (ngang)
- A3 – 3: Gãy A3 – 1 có kèm gãy mấu chuyển nhỏ.
Ý nghĩa lâm sàng của phân độ gãy liên mấu chuyển xương đùi theo AO:
- A1: Là loại gãy vững dễ nắm chỉnh.
- A2: Là loại gãy không vững, đặc biệt là A2 – 3.
- A3: Là loại gãy rất không vững, dễ di lệch, khó nắn chỉnh, hay di lệch khép.
4. Về điều trị:
4.1. Điều trị bảo tồn chỉ áp dụng ở những trường hợp gãy di lệch ít, bệnh nhân có thể ngồi dậy được và ở những bệnh nhân thể trạng yếu và có nhiều bệnh mãn tính kết hợp mà không thể tiến hành phẫu thuật được.
4.2. Điều trị phẫu thuật: Nếu không được điều trị phẫu thuật kịp thời bệnh nhân sẽ có những biến chứng nặng nề như: viêm phổi, viêm đường tiết niệu, đặc biệt gây loét các điểm tỳ và bệnh nhân sẽ tử vong do những biến chứng đó. Có nhiều chỉ định phẫu thuật khác nhau được đặt ra cho gãy LMC ở người cao tuổi như kết hợp xương ( đóng đinh nội tủy, nẹp DHS …), thay khớp háng. Mỗi phương án phẫu thuật có những ưu nhược điểm khác nhau. Đối với các loại gãy LMC di lệch phân độ A2.2 và A2.3 ( theo Muller), gãy xương kèm theo tình trạng thoái hóa khớp háng từ trước hoặc chất lượng xương yếu do loãng xương không đủ độ chắc để có thể giữ vững được các phương tiện kết hợp xương bên trong hoặc trong trường hợp đã điều trị thất bại đối với các phương pháp kết hợp xương trước đó thì chỉ định thay khớp háng nhân tạo cho bệnh nhân cũng là một giải pháp tốt.
5. Phòng ngừa gãy xương người già
Gãy liên mấu chuyển xương đùi người già là chấn thương nặng, gây hậu quả rất xấu. Vì vậy, cần quan tâm sức khỏe, chế độ ăn uống, sinh hoạt để tránh nguy cơ loãng và gãy xương, đồng thời cần đến bệnh viện kiểm tra định kỳ độ loãng xương để kịp thời cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cũng như lượng calcium và vitamin D cần thiết. Gia đình cần dành nhiều sự chú ý với người già, hạn chế ra ngoài nếu không cần thiết. Nhà cửa cần khô ráo, đủ ánh sáng, trang bị tay vịn, lan can, giá đỡ ở những nơi ẩm ướt như nhà vệ sinh, cầu thang, sân, không mang dép xốp, trơn... Khi bị gãy xương vùng háng, đặc biệt gãy cổ xương đùi, liên mấu chuyển chuyển xương đùi, bệnh nhân cần được sớm đưa đến bệnh viện xử lý kịp thời.
BỆNH VIỆN CHẤN THƯƠNG CHỈNH HÌNH NGHỆ AN: Bệnh viện chuyên khoa hạng II tuyến Tỉnh về Chấn thương chỉnh hình – Bỏng- Thần kinh sọ não cột sống – Phục hồi chức năng – Tạo hình thẩm mỹ
Địa chỉ: 138 Nguyễn Phong Sắc, Phường Hưng Dũng, TP. Vinh (Bệnh viện Ba Lan cũ)
Hotline: 08 1664 5656 Facebook: https://www.facebook.com/bvctchna/